Razjareni bik

Razjareni bik (Raging Bull, 1980), SAD, c/b i boja, 129 min, United Artists, r.: Martin Scorsese, sc.: Paul Schrader i Mardik Martin prema knjizi Jakea LaMotte, Josepha Cartera i Petera Savagea, df.: Michael Chapman, glazba: Pietro Mascagni (Cavaleria Rusticana, Silvano), Carlo Buti, Renato Carosone, Orazio Strano, Ella Fitzgerald, Gene Krupa, Nat King Cole, Ray Charles, Robbie Robertson, montaža: Telma Schoonmaker, ul.: Robert De Niro (Jake LaMotta), Cathy Moriarty (Vicki), Joe Pesci (Joey LaMotta), Frank Vincent (Salvy), Nicholas Colasanto (Tommy Como), Johnny Barnes (Sugar Ray Robinson), Kevin Mahon (Tony Janiro), Don Dunphy (Don Dunphy).

New York, 1964. Jake LaMotta priprema se za kabaretski nastup, dok pet retrospektivnih sekvenci usporedno prikazuju njegovo stalno samodokazivanje u profesionalnom i privatnom životu.

Supostavljanje pretila kabaretskog zabavljača i boksačkog šampiona u prvi plan dovodi usporedbu dvaju modusa izvedbe, fizičke i verbalne, kojima se protagonist nastoji ostvariti. Put od praiskonske muškosti, koja se može izraziti samo šakama, do klišejizirane rječitosti za mikrofonom, ocrtava ovladavanje sredstvima komunikacije, ističući razlike boksa i glume kao izvedbenih djelatnosti, ali i njihov zajednički nazivnik, rečenicu koja povezuje prvi prijelaz iz sadašnjosti u prošlost: »To je zabava!« Središnje značenje samooblikovanja protagonista naglašavaju amaterske sekvence koje LaMotta sam snima konstruirajući iluziju bračne stabilnosti, suprotstavljajući obojene idilične fantazije crno-bijelim kadrovima zbilje bračnog nasilja. Ponašajući se kao boksač i u društv. ulogama muža, oca i brata, LaMotta se na kraju u zatvorskoj ćeliji suočava sa samim sobom kao jedinim izvorom svih frustracija i trauma. Spoznaju da je svaka izvedba određena svojim sklopom pravila i moguća jedino unutar primjerenih kodova, LaMotta iskazuje primjenom tuđih riječi na opis vlastitog života: njegova je jedina točka oponašanje Brandove izvedbe monologa Terryja Molloyja u filmu → Na dokovima New Yorka. Ključna metafora boksa, kao psihičke borbe s vlastitim destruktivnim nagonima, bravurozno je uobličena vizualnim i zvučnim postupcima: dok su sekvence privatnog života snimljene i montirane dokumentarističkim stilom, prizori u ringu progresivno postaju sve apstraktniji, isključujući, nakon prve borbe, reakcije publike i svodeći mečeve na niz udaraca, predočujući mijenjanjem oblika ringa – od klaustrofobične skučenosti do prostrane izduženosti, usporenim snimkama primanja udarca i šikljanja krvi, ekstremnim krupnim planovima rukavica ili kapi krvi na konopcu, ekspresionističkim rakursima, izmjenama potpune tišine i iznenadnih zv. prasaka te ejzenštejnovskom montažom – subjektivni doživljaj protagonista. Iznimna izvedba R. De Nira, koji se radi uvjerljivosti udebljao trideset kilograma, nagrađena je Oscarom, kao i montaža T. Schoonmaker.

T. Brlek