Usijanje

Usijanje (White Heat, 1949), SAD, c/b, Warner, r.: Raoul Walsh, sc.: Ivan Goff, Ben Roberts, prema priči Virginije Kellog, df.: Sid Hickox, glazba: Max Steiner, ul.: James Cagney (Cody Jarrett), Virginia Mayo (Verna Jarrett), Edmond O’Brien (Hank/Vic Pardo), Margaret Wycherly (Ma Jarrett), Steve Cochran (Ed Sommers).

Cody Jarrett, nasilni gangster bolesno vezan uz majku, vodi bandu s kojom se skriva nakon pljačke vlaka pri kojoj je okrutno ubio strojovođu. Njegova djevojka Verna vara ga s članom bande Edom te ga oni izdaju policiji. U zatvoru Cody se upozna sa zatvorenikom Hankom, prerušenim policajcem koji se nastoji uvući u njegovu bandu.

Počevši od uvodnoga kadra lokomotive koja juri prema kameri iz mračna tunela, Walsh razvija radnju dinamičnim kadrovima temeljenim na gotovo neprestanom kretanju likova i brzoj izmjeni događaja. Varirajući motiv gangstera usamljenika, Walsh ga razrađeno subverzira koncipirajući film kao psihol. dramu – usredotočuje se na odnos protagonista i njegove majke, čiji surogat, nakon njezine smrti, protagonist nalazi u liku prerušenoga policajca. Cagney svoj karakterističan dinamičan stil dovodi do iznimnog emocionalnog intenziteta dočaravajući protagonistovu otvorenu brutalnost i izljeve bijesa prema likovima koji mu se suprotstavljaju ili ga ometaju u ciljevima. U ironičnoj prefiguraciji junakove sudbine, na samom početku filma para iz vlaka vizualizira njegovo mentalno stanje čija se nestabilnost neprestano i postupno intenzivira, sve do završetka, simboličnom eksplozijom rafinerije u kojoj gine. Jedina protagonistova pozitivna emocija jest ljubav prema majci, ali je i ona subverzirana Edipovim kompleksom (i činjenicom da ga je upravo majka uputila u svijet kriminala te ga potiče na bezobzirnost). Iako mu ranjivost (razvidna u scenama psih. kriza) daje element humanosti te ga uklapa u liniju tradic. gangsterskog junaka, tzv. dobroga lošeg momka, psihopatološkim obrazloženjem protagonistove kriminalne aktivnosti film izbjegava soc. uvjetovanost klas. žanrovskih ostvarenja 1930-ih, a objektivnim i jednostavnim prikazom policijskih radnji Walsh ih banalizira posvećujući narativne i stilske majstorije portretiranju gangsterskog svijeta.

B. Kragić