Demoni

Demoni (The Devils, 1971), Velika Britanija, boja, 111min, Warner/Russo, r. i sc.: Ken Russell, prema studiji Aldousa Huxleyja i drami Johna Whitinga, df.: David Watkin, glazba: Peter Maxwell Davies, sgf.: Derek Jarman, kgf.: Shirley Russell, ul.: Vanessa Redgrave (sestra Jeanne), Oliver Reed (Urbain Grandier), Dudley Sutton (baron de Laubardemont), Max Adrian (Ibert), Murray Melvin (Mignon), Gemma Jones (Madeleine), Christopher Logue (kardinal Richelieu), Michael Gothard (otac Barré), Graham Armitage (Luj XIII).

Francuska, 1634. Župnik Loudona, enklave suživota katolika i hugenota, otac Grandier karizmatični je protivnik totalne centralizacije drž. i crkv. vlasti koju provodi kardinal Richelieu. Optužen je na temelju svjedočenja neurotične sestre Jeanne da je izazvao opsjednutost lokalnih uršulinki demonima.

Dok je Kawalerowiczev film o istom pov. događaju, → Majka Ivana Anđeoska, asketskom izvedbom i fokalizacijom usmjeren na pokušaj razumijevanja kušnji vjere, Russell se usredotočuje na analizu mehanizama kolektivne psihopatologije, naglašavajući u barokno spektakularnim masovnim scenama grotesknost i morbidnost te suprotstavljajući hiperboličnu karakterizaciju nositelja represivnog sustava psihološki zaokruženim likovima Grandiera i Madelaine. Briljantna anakronistička scenografija D. Jarmana prostor integriteta pojedinca i zajednice simbolički izjednačava s funkcionalnim minimalizmom, predstavljajući ga kao branu orgijastičkoj raskalašenosti institucionalne moći. Opreku odricanja i ekscesa podriva složena karakterizacija Grandiera i sestre Jeanne u majstorskim izvedbama O. Reeda i V. Redgrave: ljudska slabost svećenika sklona grijesima pohote i ponosa komplementarna je kompozicijskoj i motivskoj suzdržanosti prizora u kojemu Grandier sam obavlja obred vlastitog vjenčanja s Madelaine; neutažena žudnja sestre Jeanne zbog potiskivanja prerasta u opsesivne mazohističke fantazije i fanatičnu sadističku mržnju, kojom uništava predmet svoje želje a potom i sebe samu. Film paranoidnu maniju i masovnu histeriju, kao izravne posljedice seksualne, vjerske i polit. represije, predočava manipulacijom vizualnih kodova koja gledatelja dovodi u napast da sadomazohistički uživa u prizorima koji na fabularnom planu uzrokuju tragičan kraj protagonista, zagovornika tolerancije i individualne slobode. Ekstravagantna spektakularnost delirija međuljudske nesnošljivosti, moralnog fanatizma i vjerskog ekstremizma, predočena kompozicijskim i perspektivnim iskrivljenjima te virtuoznim kranskim vožnjama, sustavno se supostavlja hiperrealističkom prikazu uništenja, raspada i smrti što ih oni uzrokuju, dok naglašena teatralnost interpretativnih obreda egzorcizma i suđenja podcrtava odgovornost tumača u prosuđivanju predočenoga.

T. Brlek