Penn, Arthur

Penn, Arthur, amer. redatelj (Philadelphia, 1922 – New York, 2010). Iz obitelji rusko-žid. podrijetla, naukovao za urara ali se, sklon glumi, opredijelio za kazalište. Obrazovao se na koledžu Black Mountain, sveučilištima u Perugi i Firenci te u Actors’ Studiju. Od 1953. piše i režira za TV, a 1958. režira svoj prvi cjelovečernji film, psihoanalitički vestern → Ljevoruki revolveraš. Istodobno se afirmira kao brodvejski redatelj pa za dramu Čudotvorka 1959. dobiva nagradu Tony. Vizualno i glumački ekspresivnu (A. Bancroft i P. Duke nagrađene su Oscarima) istoimenu film. adaptaciju toga komada o gluhonijemoj i slijepoj Helen Keller i njezinoj odgajateljici režira 1962. Slijede triler Jedan Mickey (1965), najava novih stremljenja u holivudskom filmu, potresna Potjera bez milosti (1966), nesmiljena kritika licemjerja amer. društva čije su žrtve izdvojeni plemeniti pojedinci (film predstavlja i intrigantan ljubavni trokut) te → Bonnie i Clyde, ključno ostvarenje tzv. novog amer. filma. Status vodećeg predstavnika kontrakulturalnih stremljenja u Hollywoodu potvrđuje Alicinim restoranom (1969), improvizacijskom razradom folk-balade A. Guthrieja, te Malim velikim čovjekom (1970), prema romanu Th. Bergera, epskim vesternom koji ironijski razara mit o Divljem zapadu i afirmira »Drugo« (indijansku kulturu). Intrigantni su i krim. film ugođaja film noira Noćna kretanja (1975) te ekscentrični vestern Dvoboj na Missouriju (1976), nakon kojih sve rjeđe dolazi do novih film. projekata. Zagovornik (anarho)liberalnih vrijednosti i kreativne ambicioznosti, vrstan u radu s glumcima, tri puta nominiran za Oscara za režiju, P. je jedna od ključnih osobnosti amer. filma na prijelazu iz klasičnog u (post)modernističko razdoblje. Ostali važniji filmovi: Četvero prijatelja (1981), Meta (1985), Smrt zime (1987), Penn i Teller su ubijeni (1990).

D. Radić