perspektiva

perspektiva. 1. (također: vizura) Dvodimenzionalni projekcijski uvjeti pod kojima se s danog motrišta u kadru vidi prizor. Posebnost je film. snimke da je posrijedi optičko-geometrijska, kauzalno izazvana, projekcija. Dva se ključna pola određuju perspektivom: (a) percepcija trodimenzionalnih, dubinskih prostornih odnosa u film. prizoru za određenu točku promatranja, odn. → vizura prizora, a time se određuje (b) i sam smještaj i kretanje te točke promatranja (motrišta) u promatranu prizoru. Obje ove strane vizure određuju dva tipa perspektivnih indikatora: slikovni i indikatori kretanja. Slikovni perspektivni indikatori jesu: perspektivno prekrivanje (stvari bliže motrištu zakrivaju dalje), vertikalna perspektiva (stvari ispod horizonta smještaju se niže u vidnom polju ako su bliže motrištu, a više ako su dalje, a za one iznad horizonta vrijedi obratno), perspektiva smanjivanja, odn. perspektivni gradijenti i linearna perspektiva (stvari iste veličine smanjuju se i sabiru, postaju gušće što su dalje od motrišta, usporedne se linije sužavaju u nedogled), atmosferska i koloristička perspektiva (stvari udaljene od motrišta blijede, gube detalje te postaju siluetama, postupno gube tople boje dok ne prevlada blijedoplava). Indikatori pokretne perspektive (kretanja) jesu: perspektiva kretanja, koja vrijedi za odnose unutar prizora (stvari bliže motrištu kreću se brže vidnim poljem od daljih, postupno se povećavaju približavanjem i smanjuju udaljavanjem, pritom zakrivaju i otkrivaju stvari iza sebe), a za cijelo vidno polje vrijedi paralaksa kretanja (pri pomaku motrišta bliže se stvari jače bočno premještaju u vidnom polju od daljih) te optički protok (kretanjem unaprijed stvari se iz središnje točke prizora povećavaju i kreću prema rubovima vidnog polja, a kod kretanja unatrag obratno je). Indikatori kretanja povezani su i pojačavaju slikovne indikatore. Perspektivne se efekte kadra kontrolira kadriranjem, odn. kompozicijom kadra; oni su ključnim odrednicama pojedinih snimateljskih i narativnih stilova. 2. Isto što i → pripovjedna perspektiva.

H. Turković