Melville, Jean-Pierre

Melville, Jean-Pierre (pr. prezime Grumbach), franc. redatelj, scenarist i producent (Pariz, 1917 – Pariz, 1973). Ljubitelj filma od djetinjstva, potkraj 1940-ih mijenja prezime, navodno zbog divljenja prema amer. piscu Hermanu Melvilleu, od 1937. u franc., potom brit. vojsci te u postrojbama Slobodne Francuske. Demobiliziran 1945., osniva vlastitu produkcijsku tvrtku Melville Productions te snima kratkometr. igr. film 24 sata u životu jednoga klauna. Slijedi cjelovečernji prvijenac, adaptacija Vercorsova romana → Tišina mora, koji – snimanjem na lokacijama, s malim budžetom i posve izvan dominantnih produkcijskih okvira – anticipira novi val, dok polaganim ritmom i tzv. asketskim stilom korespondira s ostvarenjima R. Bressona. Nakon vjerne adaptacije romana J. Cocteaua Strašna djeca (1950), okreće se krim. filmu uklapajući motive amer. film noira i tzv. tvrdokuhane (hard-boiled) krim. proze u naslijeđe poetskog realizma. Potpaljivač Bob (1955), gangsterski film sniman na pariškim lokacijama, za središnji interes ima gradnju odnosa karaktera (motiv gangsterskoga kodeksa časti) i tenzije uobličene klaustrofobičnim ambijentima, fotografijom niskoga ključa, kontrastima svjetla (česti gradski neonski signali) i sjene, izvanprizornom naracijom likova, aluzivnim replikama, partiturom nadahnutom jazzom i kratkim kadrovima s brzim izmjenama rakursa te općenito stilski samosvjesnim mizanscenskim rješenjima. Takav prosede nastavlja i u Dva čovjeka na Manhattanu (1959), najizrazitijem iskazu svoje amerikanofilije, a potom ga, nakon filma Léon Morin, svećenik (1961), s radnjom za II. svj. rata, prilagođuje obrascima komerc. kinematografije u daljnjim krim. ostvarenjima (gangsterskim, policijskim ili filmovima pljačke): Le Doulos (1962), Drugi dah (1966), → Samuraj, Crveni krug (1970) i Policajac (1972), čijim usamljenim i ciničnim protagonistima odgovaraju i likovi pripadnika pokreta otpora u ratnoj melodrami iznimna ugođaja nepovjerenja i ambivalencije → Vojska u sjeni. Smatran jednim od izravnih prethodnika novog vala, glumio je sporednu ulogu pisca u jednom od manifestnih ostvarenja struje → Do posljednjeg daha.

B. Kragić