Zvenigora

Zvenigora (1928), SSSR, c/b, nijemi, 99 min, VUFKU, r.: Aleksandr Dovženko, sc.: Jurij Jurtik, Mihail Johansen, df.: Boris Zaveljov, ul.: Mikola Nademski (djed), Semjon Svašenko, Aleksandr Podorožni, V. Uralski, G. Astafev.

Za građ. rata u Ukrajini, djed priča bajke o legendarnomu skitskom blagu skrivenom u gorju Zvenigori. Priče obuhvaćaju raspon od vikinških invazija do suvremenosti, a djed je u svima junak. Opčinjen djedovim pričama, njegov unuk Pavlo odlazi u potragu za pustolovinama, dok se njegov brat Timoš pridružuje revoluciji. Po povratku Pavlo se pridružuje kontrarevolucionarnoj vojsci. Kad nije uspio izvršiti diverziju na vlak, Pavlo se ubije, a djed se pridružuje revolucionarima.

Prvi dugometr. film A. Dovženka onodobni su kritičari proglasili stilski disonantnim i sadržajno zbrkanim. Prikazan tek nakon privatne projekcije za S. M. Ejzenštejna i V. I. Pudovkina, koji su potvrdili njegovu umj. vrijednost (Ejzenštejn je poslije usporedio spoj realizma i poetske invencije, odn. suvremenog i legendarnog u Zvenigori s djelima N. V. Gogolja), film je ujedno Dovženkovo strukturno najsloženije djelo. Metaforično i neprestanom izmjenom vremenskih razina (retrospekcije, paralelne radnje, dvostruke ekspozicije, elipse), povezujući motive iz nar. predaje (u seriji stiliziranih epizoda smještenih u različite trenutke ukr. prošlosti) sa suvr. događajima iz Listopadske revolucije, Dovženko je oblikovao polit. alegoriju (karakteristična sklonost prema simbolici – npr. vlak kao simbol napretka) koja se smatra jednim od najpoetičnijih ostvarenja nij. filma. Emocionalnim lirizmom i senzibilnim prikazom ukr. života, kao i nepatvorenom patetikom, ali i sklonošću prema didakticizmu, film najavljuje daljnja redateljeva remek-djela → Arsenal i → Zemlju.

B. Kragić